Tworzenie Regionalnej Izby Obrachunkowej w Łodzi
Studium przypadku
Regionalne izby obrachunkowe zapowiedziała ustawa z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie terytorialnym, natomiast powołała je do życia dopiero ustawa z 7 października 1992 roku. W następnych latach, działalność izb znalazła swoje usankcjonowanie również w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Początkowo funkcjonowało ich siedemnaście, a od roku 2000 (po reformie administracyjnej państwa) jest ich szesnaście. Regionalna Izba Obrachunkowa w Łodzi, wraz z trzema oddziałami w Sieradzu, Piotrkowie Trybunalskim i Skierniewicach, uruchomiła swoją działalność na przełomie lat 1993 i 1994.
Organizowanie działalności łódzkiej Izby rozpocząłem podejmując pracę na stanowisku kierownika Biura Izby. Do moich zadań należało techniczne przygotowanie wynajętego budynku, wyposażenie pomieszczeń, stworzenie struktur organizacyjnych, opracowanie procedur oraz dokumentacji zarządczej, zakup i instalacja sieciowego systemu informatycznego, a także prowadzenie spraw kadrowych i administracyjnych, związanych z utrzymaniem bieżącej działalności Izby. Przystępując do jej tworzenia miałem już za sobą pierwsze, pionierskie doświadczenia związane z tworzeniem samorządowych struktur w nowych realiach ustrojowych. Zajmowałem się restrukturyzowaniem Urzędu Miasta w Aleksandrowie Łódzkim oraz wykonywaniem innych zadań związanych z działalnością jednostek organizacyjnych tej gminy.
Geneza polskiego samorządu terytorialnego i instytucji nadzoru finansowego
Samorząd terytorialny pojawił się w końcu XVIII wieku w kilku krajach europejskich. W ciągu następnych dwustu lat stał się w państwach Europy Zachodniej powszechnie występującą formą zdecentralizowanej, lokalnej władzy. Instytucje polskiego samorządu terytorialnego sięgają korzeniami do średniowiecza, natomiast w nowoczesnej formie zostały ukształtowane dopiero w latach 1919-1939 oraz 1944-1950. Po roku 1950, samorząd terytorialny został zniesiony i zastąpiony jednolitym, hierarchicznym systemem władzy państwowej. Próby przywrócenia samorządu terytorialnego podejmowane były w latach 1980-1981, ale realne szanse na jego reaktywację pojawiły się dopiero w czerwcu 1989 roku. Proces przywracania instytucji lokalnego samorządu uruchomiono z dniem 27 maja 1990 roku, wprowadzając w życie kilka fundamentalnych unormowań prawnych. Znowelizowano Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej oraz uchwalono ustawy o samorządzie terytorialnym i ordynację wyborczą do rad gmin.
Określenie “izba obrachunkowa” zostało użyte po raz pierwszy w XIII wieku w Paryżu, jako nazwa kilkuosobowego kolegium zajmującego się kontrolą królewskich finansów. Do roku 1789, na terenie Francji funkcjonowało czternaście izb obrachunkowych. Pierwsza polska izba działała natomiast w latach 1807-1866. Była to Główna Izba Obrachunkowa, utworzona na podstawie założeń ustrojowych ustanowionych przez Napoleona I w Konstytucji Księstwa Warszawskiego z 1807 roku. Dała ona początek historii nowoczesnej kontroli finansów w naszym kraju. Ta tradycja administracyjna kontynuowana była w różnych formach instytucjonalnych w okresie zaborów oraz w II Rzeczypospolitej. Przerwał ją wybuch II Wojny Światowej i wprowadzony po niej model ustrojowy Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.
Wyzwania
Największym wyzwaniem przy organizowaniu Regionalnej Izby Obrachunkowej w Łodzi była konieczność stworzenia od podstaw sprawnie działającej instytucji nadzoru finansowego nad gromadzącymi pierwsze doświadczenia jednostkami samorządu terytorialnego. W sytuacji głębokich przemian ustroju państwa, niedostatecznych i nieustabilizowanych unormowań prawnych, a także braku sprawdzonych instytucjonalnych wzorców, było to przedsięwzięcie wybitnie pionierskie, wymagające jednoczesnego koordynowania wielu projektów o charakterze prawnym, organizacyjnym i technicznym.
W roku 1990 powołano do życia samorządowe gminy i regiony, wyposażając je w samodzielność oraz odpowiedzialność za wykonywanie własnych zadań. Ich działalność uwarunkowana została z jednej strony mechanizmami efektywnej kontroli wewnętrznej, a z drugiej niezawisłym i obiektywnym nadzorem realizowanym przez regionalne izby obrachunkowe. Izby nie stały się elementem instytucjonalnego systemu samorządu terytorialnego lecz wyspecjalizowaną agendą państwowego nadzoru.
Zasada ograniczonego zaufania w stosunku do podmiotów decyzyjnych w obszarze gromadzenia i wydatkowania środków publicznych została upodmiotowiona
w instytucji francuskich izb obrachunkowych już w XIII wieku. Organizacje
te stały się pierwowzorem dla późniejszych rewolucyjnych rozwiązań
w innych krajach europejskich, w tym w Polsce.
Małgorzata Kwiatkowska
Zakres wykonanych prac
Uruchamianie i rozwijanie działalności RIO w Łodzi realizowane było etapami, w okresie kilkunastu miesięcy, na przełomie lat 1993-1994. Kolejne zadania wykonywane były jednocześnie w siedzibie głównej RIO w Łodzi (inicjowanie i koordynowanie) oraz w jej zamiejscowych oddziałach w Piotrkowie Trybunalskim, Sieradzu i Skierniewicach. Na poszczególnych etapach wykonano następujące prace:
- zaprojektowano pierwotną strukturę organizacyjną RIO;
- wyremontowano oraz dostosowano do potrzeb pracowników RIO przestrzenie biurowe;
- opracowano procedury administracyjne oraz instrukcje zarządzania dokumentacją RIO;
- stworzono rejestry uchwał, umów, zawiadomień, wniosków, sprawozdań oraz archiwum zakładowe;
- wyposażono Izbę w odpowiednie środki techniki biurowej;
- uruchomiono sieć informatyczną oraz indywidualne stanowiska komputerowe;
- zaprowadzono dokumentację kadrową oraz finansowo-księgową;
- opracowano statut i regulamin organizacyjny RIO.
Pierwsze lata działalności odrodzonego samorządu terytorialnego charakteryzował entuzjazm i dążenie do jak najszybszego ustabilizowania nowych struktur państwa. Miał on niewątpliwy wpływ na tworzenie i uruchamianie działalności tej nowej, państwowej instytucji. Mimo braku ustrojowej kontynuacji, udało się w stosunkowo krótkim czasie stworzyć odpowiednie warunki do sprawowania przez łódzkie RIO właściwych jej funkcji nadzorczych, kontrolnych, analitycznych i szkoleniowych. Jedną z pamiątek, z tamtego pionierskiego okresu, jest logotyp mojego autorstwa, który służy Izbie do dziś.
źródło: www.bip.lodz.rio.gov.pl